Mózgowe porażenie dziecięce nie jest jedną chorobą. To grupa zaburzeń rozwoju ruchu, które pojawiają się w wyniku nieprawidłowego rozwoju mózgu płodu i noworodka. Nie są one postępujące, ale ograniczają aktywność ruchową i wpływają na zmysły (wzrok, słuch, czucie), komunikację językową, postrzeganie i zachowanie.
Przyczyny tego poważnego zaburzenia u dzieci są różne i zmieniają się wraz z rozwojem medycyny. Obecnie najczęstszą przyczyną móżgowego porażenia dziecięcego w krajach rozwiniętych (w tym również w Polsce) są komplikacje w czasie ciąży oraz przedwczesny poród, które mogą prowadzić do niedotlenienia dziecka, zaburzeń ukrwienia, zakażeń, a wszystko to zwiększa ryzyko uszkodzenia mózgu u wcześniaka. Obecnie nawet bardzo wcześnie urodzone dzieci można uratować, a liczba porodów przedwczesnych wzrosła, dlatego jest to jedna z najpoważniejszych przyczyn móżgowego porażenia dziecięcego. Szacuje się, że dotyka to 2 na 1000 noworodków.
Objawy zaburzenia nie pojawiają się od razu, chyba że jest to wyjątkowo ciężki przypadek, wtedy pierwsze symptomy można zaobserwować już u niemowląt. W pozostałych przypadkach objawy pojawiają się stopniowo wraz z rozwojem ruchowym i psychicznym dziecka. Móżgowe porażenie dziecięce ujawnia się różnie u różnych dzieci, ponieważ uszkodzone są różne części mózgu. Jednak najczęściej dotyczy struktur odpowiadających za ruchy ciała. Występuje u 80% dzieci i nazywane jest postacią spastyczną lub piramidową. Dzięki odpowiedniej rehabilitacji prowadzonej od najmłodszych lat długość i jakość życia (w tym rozwój zawodowy i rodziny) znacznie się poprawiają.
Poniżej przedstawiam różne objawy móżgowego porażenia dziecięcego:
– Opóźnione trzymanie głowy prosto, gdy dziecko jest trzymane w pozycji pionowej.
– Trudności w unoszeniu głowy, gdy dziecko leży na brzuchu.
– Opóźnione nauka siadania, a gdy siedzi, przechyla się do przodu, zgina głowę do klatki piersiowej i wygina plecy w łuk.
– Mała aktywność w ruchach spontanicznych.
– Powolne ruchy o objawach prężenia.
– Zaciśnięte rączki.
– Przywodzenie do siebie nóżek podczas przewijania.
– Mało ruchliwe stopy.
Te objawy wskazują na zaburzenia w rozwoju ruchów zależnych od woli oraz na utrzymanie się reakcji z czasu noworodkowego. Reakcje te nie zanikają, a nawet nasilają się z upływem czasu. Czasami są one tak subtelne, że nawet lekarze mogą mieć trudności z diagnozą. Dlatego rodzice nie powinni próbować samodzielnie niczego robić, a w razie jakichkolwiek wątpliwości powinni skonsultować się z lekarzem pediatrą, który prawdopodobnie skieruje dziecko do neurologa dziecięcego.
Jeśli lekarze zauważą jakiekolwiek opóźnienia lub zaburzenia w rozwoju u dziecka, zalecą terapię usprawniającą, która pomoże zniwelować nieprawidłowe reakcje organizmu dziecka. Terapia ta może polegać na odpowiednich nawykach pielęgnacyjnych, które rodzice będą wykonywać w domu.
Móżgowe porażenie dziecięce, które jest zdiagnozowane u niemowlaka, wymaga wieloprofilowej rehabilitacji, która obejmuje wszystkie zaburzone funkcje ruchowe. U starszych dzieci terapia wspomaga czynności manualne, koordynuje je z czynnościami wzrokowymi oraz wspiera rozwój mowy. Ocenia się również stan intelektualny dziecka i stosownie go stymuluje. W terapię są zaangażowani lekarz neurolog, lekarz specjalista rehabilitacji, terapeuta i psycholog. Często rodzice stają się również terapeutami swoich dzieci, ponieważ dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym muszą być właściwie noszone, układane, przewijane i karmione. Czasami wymagane są specjalistyczne sprzęty, takie jak mata do ćwiczeń na podłodze, fotel do siedzenia, specjalny stolik i wózek.
Rodziców chorych dzieci często wspierają poradnie. Są również organizowane zajęcia terapeutyczne, na których rodziców uczy się, jak ćwiczyć i opiekować się dzieckiem w domu, aby wspomóc jego rozwój ruchowy. Można również uzyskać pomoc w kółkach wsparcia dla dzieci niepełnosprawnych, które są organizowane przez komitety pomocy dzieciom. Dzięki temu rodzice dzieci, których dotknęło mózgowe porażenie dziecięce, nie są pozostawieni sami sobie i mogą liczyć na specjalistyczne wsparcie.
Mózgowe porażenie dziecięce jest również nazywane MDM lub chorobą Little’a. Dotyczy ono średnio dwóch na tysiąc niemowląt. Mimo pozoru, nie jest to jedna choroba, ale grupa chorób, które charakteryzują się podobnymi objawami. Jakie są przyczyny móżgowego porażenia dziecięcego i jak można je leczyć?
Przyczyny tej choroby mogą być różne, włączając w to ciąże mnogie, przedwczesny poród, infekcje występujące w czasie ciąży (takie jak różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia), ekspozycję na metylortęć, nieprawidłowości chromosomowe, spożywanie alkoholu i palenie papierosów przez ciężarną, choroby tarczycy u ciężarnej, długi i trudny poród, a także urazy głowy i zapalenie opon mózgowych w okresie wczesnego dzieciństwa.
Bez względu na przyczyny tego schorzenia, objawy są niemal identyczne dla każdej postaci choroby. Dotyczą one koordynacji ruchowej, problemów z mówieniem, wzrokiem i słuchem. Problemem jest także nadmierna wiotkość mięśni, która prowadzi do drgawek i trudności z połykaniem.
Niestety, trudno jest zauważyć nieprawidłowości u niemowlęcia. Objawy stają się bardziej widoczne wraz z wiekiem dziecka, ponieważ łatwiej zaobserwować nieprawidłowości w rozwoju ruchowym u starszego dziecka. U niemowląt poniżej roku życia objawami są brak umiejętności siadania i chodzenia w wieku, gdy rówieśnicy już dawno posiadają te umiejętności. Istnieje także problem z nieprawidłową stabilizacją głowy i tułowia. Dziecko może mieć trudności z uniesieniem główki i rozglądaniem się na boki.
Często występują również nawracające infekcje dróg oddechowych. Pojawiają się problemy z jedzeniem, ponieważ z uwagi na osłabione napięcie mięśniowe dziecko nieprawidłowo połyka.
Istnieją różne rodzaje mózgowego porażenia dziecięcego:
– Obustronne porażenie kurczowe: Dziecko ma przez cały czas sztywne i wyprostowane nogi. Powoduje to trudności z chodzeniem, siadaniem i kładzeniem się. Gdy dziecko stoi, odruchowo krzyżuje nogi lub wspina się na palce. Zazwyczaj nie ma problemów z rozwojem umysłowym, czasami może wystąpić padaczka.
– Porażenie połowiczne, czyli hemiplegia: Objawy pojawiają się około 5 miesiąca życia dziecka. Rączki i nóżki po jednej stronie ciała są słabsze i bardziej wiotkie niż te po drugiej stronie. Mogą również wzrastać wolniej, być krótsze i mniejsze niż drugie kończyny. Często powoduje to skrzywienie kręgosłupa. Zazwyczaj rozwój umysłowy jest prawidłowy, a ponad 30% pacjentów ma padaczkę.
– Obustronne porażenie połowiczne: Dziecko ma sztywne rączki, nie potrafi chodzić ani siadać. Ma trudności z jedzeniem i połykaniem. Cierpi na opóźnienie w rozwoju umysłowym i często towarzyszy mu padaczka – występuje u ponad 90% chorych.
Rodzaj rehabilitacji, jaki jest przeprowadzany przy móżgowym porażeniu dziecięcym, musi być odpowiednio dostosowany do stopnia uszkodzenia mózgu i towarzyszących objawów. Móżgowe porażenie dziecięce nie podlega leczeniu farmakologicznemu, dlatego rehabilitacja jest jedyną formą pomocy w poprawie sprawności dziecka.
