Oksymoron to część mowy, która pojawia się przede wszystkim w literaturze, a czasami także w języku pisanym.
Najczęściej spotykamy go w poezji, ponieważ twórcy używają go jako środka stylistycznego, który nadaje treści utworu głębię lub wzmacnia przekaz. Oksymoron składa się zazwyczaj z rzeczownika i przymiotnika lub z czasownika i przysłówka. Jest to odmiana paradoksu o metaforycznym znaczeniu.
Oksymoron bazuje na przeciwstawnych znaczeniach słów, które go tworzą. Jest to określenie literackie, które wydaje się sprzeczne z właściwościami danego przedmiotu, zjawiska lub czynności. Niektóre oksymorony stałe zakorzeniły się w języku polskim, ale zazwyczaj nie zwracamy na nie uwagi. W celu interpretacji oksymoronów potrzebna jest ogólna wiedza na temat metafor i innych sposobów, w jakie poeci zmuszają nas do refleksji.
Znajomość symboliki i wieloznaczności wielu słów również może pomóc w interpretacji oksymoronów. Oksymorony nie muszą być rozpatrywane jedynie z punktu widzenia logiki, ponieważ może to powodować zamieszanie. Istnieją różne interpretacje oksymoronów, które mogą zależeć od indywidualnej perspektywy każdej osoby. Oksymoron może być również stosowany w języku mówionym.
Istnieje wiele ustalonych połączeń, które są tak powszechne, że nie zwracamy na nie uwagi. Przykłady to "piwo bezalkoholowe", "ciepłe lody", "wirtualna rzeczywistość" i wiele innych. Oksymoron można znaleźć również w powiedzeniach, takich jak "śpiesz się powoli". Oksymoron pojawia się również w wielu utworach literackich, zarówno w tych uważanych za klasykę, jak i w nowoczesnych powieściach i wierszach.
Oksymoron jest często używany w celu pokazania paradoksu danego zestawienia i skłonienia odbiorcy do refleksji. Może być również łączony z innymi środkami stylistycznymi. Oksymoron ma wiele funkcji. Jego celem jest wywołanie konkretnych emocji u odbiorcy i pobudzenie do tworzenia nowych, nielogicznych obrazów.
Oprócz tego oksymoron stanowi również efekt estetyczny i jest zabawą samym słowem. Oksymoron jest też często używany w literaturze do nadania ekspresji utworom pisemnym. Oksymoron różni się od antytezy i paradoksu. Antyteza składa się z dwóch przeciwnych znaczeniowo zdań, podczas gdy oksymoron składa się z dwóch przeciwstawnych wyrazów.
Paradoks jest z kolei twierdzeniem prowadzącym do zaskakujących lub sprzecznych wniosków. Oksymoron można znaleźć w przysłowiach, takich jak "Lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć". W codziennym użyciu oksymoron może tracić swoje pierwotne znaczenie i stawać się jedynie związkiem frazeologicznym. Oksymoron ma dużą rolę w literaturze, ponieważ pozwala na nadanie ekspresji utworom i rozciągnięcie pola interpretacji.
