Przepisy polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie mówią bezpośrednio o opiece naprzemiennej – systemie, w którym dzieci przebywają przez pewien czas z jednym rodzicem, a potem przez podobny okres z drugim rodzicem. Opieka naprzemienna, popularna w Stanach Zjednoczonych i krajach skandynawskich, nie jest jeszcze popularna w Polsce. Jakie są jej wady i zalety? Jak działanie tego systemu wygląda w praktyce?
Spis treści
Opieka naprzemienna w Polsce: orzecznictwo
Zazwyczaj w trakcie małżeństwa władza rodzicielska nie ulega zmianie. Oboje małżonkowie mają takie same prawa i obowiązki. Po rozwodzie należy ustalić, jak będzie sprawowana opieka nad dziećmi i gdzie będą mieszkali. Sąd rozwodowy decyduje nie tylko o rozwodzie, ale również ustala władzę rodzicielską, kontakty i alimenty. Sąd rodzinny może zmienić te ustalenia w przyszłości.
Jeśli rodzice nie byli małżeństwem, to sąd rodzinny decyduje o władzy rodzicielskiej, bazując na miejscu zamieszkania dziecka.
Sąd może:
- przyznać władzę rodzicielską obu rodzicom (w tym stosować opiekę naprzemienną);
- przyznać władzę rodzicielską jednemu z rodziców i ograniczyć władzę drugiego rodzica;
- przyznać władzę rodzicielską jednemu z rodziców i pozbawić drugiego rodzica władzy rodzicielskiej;
- ograniczyć władzę rodzicielską obojga rodziców, np. pod nadzorem kuratora sądowego.
Podstawa prawna
W Polsce opieka naprzemienna jest możliwa, jeśli rodzice się na nią zgodzą, a sąd nie ma przeciwwskazań po przeanalizowaniu dowodów. Podstawą prawną dla takiego rozstrzygnięcia jest art. 58 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jednak sądy rzadko decydują się na przyznanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom.
Opieka naprzemienna po rozwodzie i jej formy
- okresy, w jakich dzieci przebywają u mam i taty;
- kontakty z rodzicem, gdy dzieci są z drugim rodzicem;
- opieka w czasie świąt i wakacji;
- decyzje związane z władzą rodzicielską (np. wybór szkoły);
- koszty związane z utrzymaniem dzieci.
System opieki naprzemiennej zależy od uzgodnień między rodzicami.
- dzieci zmieniają miejsce zamieszkania co tydzień;
- dzieci zmieniają miejsce zamieszkania co dwa tygodnie;
- dzieci mieszkają w jednym miejscu, a rodzice zmieniają się co jakiś czas.
Ostatni sposób jest najkorzystniejszy dla dobra dzieci, ale trudniejszy do zrealizowania w polskich warunkach, ponieważ wymaga posiadania trzech niezależnych mieszkań (mieszkanie dla dzieci, mieszkanie mamy i mieszkanie taty).
Opieka naprzemienna a alimenty
Opieka naprzemienna zakłada, że dzieci spędzają połowę czasu z mamą i połowę czasu z tatą. Jednak zastosowanie tego modelu nie oznacza automatycznie, że żaden z rodziców nie płaci alimentów.
Obowiązek płacenia alimentów zależy od konkretnej sytuacji rodziców. Jeśli oboje mają podobne dochody i wydatki, to mogą samodzielnie utrzymywać dzieci. Wtedy muszą tylko ustalić, jak ponieść koszty dodatkowe (np. zajęcia pozalekcyjne).
- czas spędzany z każdym z rodziców;
- dochody i możliwości zarobkowe rodziców;
- sytuację majątkową rodziców;
- wysokość kosztów utrzymania dzieci.
Opieka naprzemienna – wady i zalety
Podstawową zaletą opieki naprzemiennej jest konieczność porozumienia między rodzicami. Jeśli są w stanie porozumieć się co do władzy rodzicielskiej, to wychowanie dzieci po rozwodzie może odbywać się bezproblemowo. Ten model wymaga wzajemnego szacunku i zawsze stawia dobro dzieci na pierwszym miejscu.
Celem opieki naprzemiennej jest umożliwienie dzieciom równoczesnych relacji z mamą i tatą. Po rozwodzie często tylko jeden rodzic angażuje się w wychowanie dziecka, a drugi spotyka je tylko czasami. Opieka naprzemienna ma zapobiegać temu, żeby dzieci miały silne więzi z oboma rodzicami i ich rodzinami.
Przeciwnicy opieki naprzemiennej twierdzą, że brak jednego stabilnego domu może przynosić dzieciom niepewność i trudności w adaptacji do nowego środowiska. Mogą też czuć się niepewnie w domu, szczególnie jeśli rodzice kłócą się przez opiekę naprzemienną.
Przeciwnicy opieki naprzemiennej twierdzą, że brak jednego stabilnego domu może przynosić dzieciom niepewność i trudności w adaptacji do nowego środowiska. Mogą też czuć się niepewnie w domu, szczególnie jeśli rodzice kłócą się przez opiekę naprzemienną.
