W większości przypadków obydwoje rodzice mają prawo i obowiązek troszczyć się o dziecko. Jednak czasami konieczne staje się odebranie praw rodzicielskich jednemu lub nawet obu z nich.
Rodzice zyskują władzę rodzicielską od razu po narodzinach dziecka, niezależnie od sytuacji rodzinnej, czyli między innymi od tego, czy są formalnie w związku. Ważne jest, aby władza rodzicielska była sprawowana w sposób zapewniający dziecku opiekę i odpowiednie warunki do prawidłowego rozwoju zarówno fizycznego, jak i psychicznego. W jakich sytuacjach dochodzi do odebrania władzy rodzicielskiej i jakie są tego skutki?
Spis treści
Odebranie władzy rodzicielskiej – wniosek
Prośbę o odebranie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców lub obojgu można złożyć między innymi przez prokuratora lub szkołę, do której uczęszcza dziecko, jeśli występują przesłanki, że rodzice nie powinni sprawować opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji wnioskodawcami mogą być również bliscy dziecka, na przykład dziadkowie lub jeden z rodziców.
Postępowanie mające na celu odebranie władzy rodzicielskiej może zostać wszczęte także z urzędu. W ten sposób postępowanie rozpocznie się, gdy sąd otrzyma informacje o nieodpowiednim sprawowaniu władzy rodzicielskiej. Zazwyczaj takie informacje dostarczają osoby z otoczenia rodziny, na przykład sąsiedzi, nauczyciele lub pracownicy opieki społecznej, którzy zauważą jakiekolwiek nieprawidłowości. Rodzice mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej dopiero po przeprowadzeniu rozprawy, w której biorą udział ławnicy.
Przyczyny odebrania władzy rodzicielskiej
- Rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, czyli sprawują opiekę nad dzieckiem w sposób szkodliwy dla niego. Częstymi nadużyciami władzy rodzicielskiej są przemoc fizyczna lub psychiczna wobec dziecka, namawianie dziecka do czynów niezgodnych z prawem, wykorzystywanie seksualne oraz sytuacje, w których rodzice nadużywają alkoholu lub zażywają niedozwolone substancje, szczególnie gdy prowadzi to do awantur lub nieodpowiedniego zachowania wobec dziecka;
- Rodzice przez dłuższy czas nie są w stanie sprawować władzy rodzicielskiej – dzieje się tak przede wszystkim, gdy jeden z rodziców zaginął lub przebywa długo w więzieniu. Trwała przeszkoda w sprawowaniu władzy rodzicielskiej może być również wynikiem długotrwałej choroby lub wyjazdu za granicę z zamiarem osiedlenia się poza granicami kraju i brakiem zainteresowania dzieckiem;
- Rodzice zaniedbują swoje obowiązki rodzicielskie – zaniedbanie obowiązków wobec dziecka to na przykład niewystarczające karmienie dziecka, pozwalanie na zażywanie przez nie nieodpowiednich substancji lub nielegalnych czynności, porzucenie dziecka lub unikanie płacenia alimentów. Zazwyczaj odebranie władzy rodzicielskiej ma miejsce w przypadku długotrwałego zaniedbywania obowiązków rodzicielskich, jednak jeśli sytuacja stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia dziecka, władza rodzicielska może zostać odebrana na podstawie jednorazowego zachowania;
- dziecko przez dłuższy czas przebywa w rodzinie zastępczej, a okoliczności utrzymują się, będące podstawą umieszczenia dziecka w zastępczej opiece.
Gdy okoliczności ulegną zmianie i powody odbioru władzy rodzicielskiej stają się nieaktualne, władza rodzicielska może zostać przywrócona rodzicom. Niemniej jednak, należy pamiętać, że samo ustąpienie przyczyny, dla której odebrano władzę rodzicielską, nie powoduje jej automatuycznego przywrócenia. W takim przypadku konieczne jest wydanie orzeczenia przez sąd opiekuńczy.
Konsekwencje odebrania władzy rodzicielskiej
Odebranie władzy rodzicielskiej ma przede wszystkim na celu ochronę dziecka, a nie ukaranie rodziców, którym zostaje ona odebrana. Rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej, nie ma prawa wpływać na sposób wychowania dziecka, brać udziału w procesie wychowania, decydować o majątku dziecka, ani reprezentować go ani podejmować jakichkolwiek decyzji dotyczących jego życia. Mimo to, rodzice i dziecko nadal dziedziczą po sobie, a rodzice wciąż mają obowiązek płacenia alimentów, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej z uwagi na dobro dziecka.
Odebranie władzy rodzicielskiej a kontakty z dzieckiem
W przypadkach, gdy kontakty dziecka z rodzicami nie stanowią zagrożenia dla jego rozwoju, są one całkowicie dozwolone. Jednakże, jeśli istnieją przeciwwskazania do kontaktów dziecka z rodzicami, sąd opiekuńczy może nałożyć zakaz spotkań.
Odebranie władzy rodzicielskiej – obowiązek alimentacyjny
Wielu rodziców, którzy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, sądzi, że w takiej sytuacji nie mają już obowiązku płacenia alimentów i zostają zwolnieni z wszelkich obowiązków wobec dziecka. W rzeczywistości rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej nadal są zobowiązani do płacenia alimentów.
